Maarten Kleinhans

Goed gegokt? Fout gegokt! Meerkeuzevragen: geluk of kennis beproeven?

Auteurs: Maarten Kleinhans (Hoogleraar) en João Trabucho Alexandre (UD), opleiding Aardwetenschappen

We beginnen met een retorische meerkeuzevraag. Willen we dat onze studenten:

1. hun leerstof kennen en kunnen reproduceren op het tentamen?
2. hun leerstof begrijpen en inzichten tonen op het tentamen?
3. zich ontwikkelen tot academici met een stevige inhoudelijke bagage, te toetsen op het tentamen, verschillende soorten gereedschap, te demonstreren bij opdrachten, en een nieuwsgierige houding, te tonen bij de afstudeerscriptie?
4. hun leerstof voldoende kennen en/of bekend zijn met de syntactische eigenschappen van juiste en foute antwoorden in meerkeuzevragen, om de twee duidelijk foute antwoorden af te kunnen strepen en daarmee te kunnen gokken tussen de twee meest aannemelijke antwoorden in de hoop dat daar het juiste antwoord tussen zit?

Maar toch gebruiken we vaak een toets met meerkeuzevragen, waarbij we een anti-gok correctie uitvoeren door de eerste zeg 25% van de goede antwoorden niet mee te tellen, want die kunnen per ongeluk goed zijn gegokt.

Hoezo gegokt?? We willen toch helemaal geen studenten die gokken en zo later voor miljoenen euro’s aan schade veroorzaken, overstromingen niet adequaat voorkomen, drinkwater laten vervuilen enz. Daarom hebben we eens een experimentje gedaan met een andere vorm van meerkeuzevragen. Per slot van rekening zijn we wetenschappers en houden we van experimenten. En we onderschrijven de Nederlandse Gedragscode Wetenschapsbeoefening en de overeenkomende code van de American Geophysical Union, want anders werkt wetenschap niet. We voegden dus een vijfde mogelijk antwoord toe:

1. ik weet het niet.

Voor elk goed antwoord krijg je een punt, als je toegeeft dat je het niet weet krijg je 0 punten en bij elk fout antwoord krijg je 1/2 of 1/3 punt aftrek, een gokcorrectie is dan niet meer nodig. Dit staat in de literatuur ook wel bekend als de Vlaamse methode, maar MK kwam erop door een berichtje in het DUB dat studenten medicijnen aan de UU dit voorgeschoteld kregen, en JTA kwam erop doordat het in Portugal een veelgebruikte methode is. MK probeerde het uit met 180 eerstejaars aardwetenschappenstudenten in het concept-context vak Tijd en Causaliteit, en JTA probeerde het met 52 derdejaars in het vak Sedimentatie, Fauna en Klimaat. En hier bij TAUU vertellen we over onze ervaringen.

En toen … ontstond er onder de eerstejaars studenten een opschudding waar de aardbeving in Roermond niets bij was, een deining waar de Sinterklaasstorm van vorig jaar bij in het niet valt. “Hoe haal je het in je hoofd, docent!”, terwijl ze de gokmethode toch echt zo op de middelbare school hadden geleerd. Deze was ook leuk: “Natuurlijk mag een medicus niet gokken in de diagnose, want dan gaan er mensen dood, maar dat geldt toch niet voor aardwetenschappers?” Deze opmerking is geen drogredenering dan en alleen dan als aardwetenschappers volstrekt nutteloos en ongevaarlijk zijn voor de maatschappij. En bedankt.

Alle gekheid op een stokje. Wij vinden dat studenten uiteraard niet moeten gokken, maar zich ook bewust moeten worden wanneer ze toch gokken of, genuanceerder, een keuze maken op gevoel of intuïtie. Bovendien moeten ze zich gedurende hun studie bewust gaan worden van de verantwoordelijkheid van academici en toegepaste aardwetenschappers in de samenleving. Deze ideeën stammen allemaal van ver voor de uitvinding van de woorden ‘utilisatie’ en ‘valorisatie’. Maar blijkbaar hebben we met deze toetsmethode een gevoelige snaar weten te raken bij de studenten, en pas als je aan de staart van de leeuw trekt zie je interessant gedrag waar je van kan leren, en de leeuw ook.

Zoals met alle experimenten was dat veel leerzamer en leuker dan erover te lezen, maar we willen docenten wel aanraden om vaker je licht op te steken bij de onderwijsdeskundigen van het COLUU en ook specifiekere vragen om achtergrondliteratuur te stellen. Zo kregen wij eigenlijk te laat en na tevergeefs zoeken door hoe deze methode hier genoemd wordt. Er zijn, blijkt bijvoorbeeld, interessante studies naar verschillen tussen de methode met ‘weet niet’-optie en de bij ons gebruikelijker methode. Zo concluderen onderzoekers aan de Universiteit Gent dat de eerlijke en onzekerdere studenten die niet gokken maar toegeven dat ze iets niet weten zo worden benadeeld ^[1]. Echter, dit is onderzocht in een cultuur waar studenten strategieën hebben ontwikkeld voor de toetsmethode met ‘weet niet’-optie. Bij ons wordt er juist lustig op losgegokt zonder die ‘weet niet’-optie en is het maar de vraag of dezelfde groep studenten wordt benadeeld. We denken dat het elkaar allemaal niet zoveel ontloopt; studenten met veel kennis en inzicht zullen hoge cijfers halen ongeacht het systeem. Wat we wel vinden uitmaken is het signaal dat we geven met de alternatieve toetsmethode: academici zullen niet gokken. En of eerlijkheid het langst duurt weten we nog zonet niet; oneerlijk kon wel eens veel duurder en gevaarlijker zijn (maar dat hebben we niet onderzocht).

Wat we hiervan geleerd hebben is dat we dit soort afwijkende zaken blijkbaar allemaal ruim van tevoren moeten aankondigen bij de studenten. In de studiewijzer, maar ook tijdens colleges, want de standaardinstructie RTFM is bij velen nog niet geland. Verder hadden we er zowel profijt van als last dat we het met twee docenten tegelijk uitprobeerden. De last zat hem erin dat de studenten van het derdejaarsvak ook meteen gingen klagen bij de docent toen ze in de studieverenigingskamer hadden gehoord dat ‘het oneerlijk was in het eerste jaar’. Kortom, ons spelen was leren en ons doceren was spelen en zo hebben we ons niet hoeven vervelen.

^[1] Artikel: “Giscorrectie benadeelt eerlijke studenten”.

Maarten Kleinhans