Harro van Lente

Van de hand van oud-UU-docent Harro van Lente: Cultuurschok

Vorig jaar ben ik na vijftien jaar overgestapt van de Universiteit Utrecht naar de Universiteit Maastricht. Veel is anders, veel is hetzelfde. Utrecht is oud en groot, Maastricht jong en klein, maar in het krachtenveld van een faculteit merk je daar niet veel van. Utrecht ziet zichzelf als het centrum van Nederland, Maastricht ziet zichzelf als het centrum van het Europese project. En inderdaad, ze liggen allebei in het centrum van hun omgeving, denk je dan.

Toch was de overstap een cultuurschok. In Utrecht gaf ik bij de faculteit Geowetenschappen onderwijs op het terrein van innovatiewetenschap. Ik heb vakken ontwikkeld, curricula ontworpen en een masterprogramma gecoördineerd. Ik wist hoe ik hoorcolleges, opdrachten en werkcolleges kon organiseren. Elke ervaren docent kent dit vertrouwen en is daar blij mee. In Maastricht echter, waar al het onderwijs is gebaseerd op probleemgestuurd leren (PBL), kon ik niet direct voortbouwen op deze ervaring en voelde ik me opnieuw een beginner. Het centrale uitgangspunt van PBL is dat studenten zelf formuleren wat er te leren valt op basis van een gepresenteerd probleem en vervolgens aan de slag gaan: teksten zoeken, auteurs vergelijken en de puzzelstukjes van het probleem in elkaar leggen zetten. De docent geeft geen opdrachten of te bestuderen teksten, maar creëert een bassin waar studenten zich vervolgens gezamenlijk spartelend in moeten redden. Een verstandig uitgangspunt, zo lijkt het, want hoorcolleges en het reproduceren van teksten zijn weinig leerzaam. De centrale onderwijsvorm is de groep van 12 tot 15 studenten met een tutor. Tutor zijn, zo ontdekte ik, is een ingewikkelde onderwijstaak. Ik ben vooral grensrechter, zo houd ik me voor: ik leid niet de discussies tussen studenten, maar geef aan wanneer ze zich buiten het speelveld begeven. Ik hoor onzinnige argumentaties aan en corrigeer zo nu en dan. Ik zie studenten worstelen, voel me schuldig, en weersta de verleiding om tijdens tutorgroepen een hoorcollege te geven. Ik ontdek dat de worstelingen productief kunnen zijn, maar het is ongemakkelijk om het gespartel gade te slaan.

Een ander verwarrend verschil is de drijfveer van studenten. Studenten die met innovatiewetenschap beginnen zijn geïnteresseerd in het oplossen van maatschappelijke problemen: files oplossen, nieuwe energiebronnen benutten, het gezondheidssysteem verbeteren. Naïef, maar gedreven. Als docent zag ik het als mijn taak om de academische omweg bij te brengen. Maatschappelijke problemen kun je niet zomaar oplossen – eerst moet je bedenken wat voor soort probleem het is. Bedenk welke perspectieven mogelijk zijn, besluit welke theorie het meest behulpzaam is. De studenten Cultuurwetenschappen beginnen aan de andere kant, zo lijkt het. Ze vinden boeken mooi, kunst, auteurs, filosofen en willen graag aan de vele perspectieven er nog één toevoegen: hun mening. Gedreven, maar naïef. Mijn vraag hoe hun ambitie gekoppeld is aan maatschappelijke vraagstukken strandt in onbegrip. Innovatie­wetenschappers willen problemen oplossen en moeten verleid worden om boeken te lezen. De cultuurwetenschappers willen boeken lezen en moeten, ondanks probleemgestuurd onderwijs, verleid worden om zich te verbinden met maatschappelijke problemen.

De overstap naar cultuurwetenschap blijkt een cultuurschok – ongemakkelijk en boeiend.

Harro van Lente is sinds september 2014 aangesteld als hoogleraar Science and Technology Studies aan de Maastricht University. Hij is daar werkzaam als afdelingshoofd van de afdeling Technology and Society en tevens programmaleider van het onderzoeksprogramma Maastricht University Science, Technology and Society Studies (MUSTS).

Andere artikelen uit TAUU Magazine editie 19:

Dit is het TAUU-team

Lieve Willemijn: moet onderwijs altijd spannend zijn?

Docenten wisselen tips uit

Lees hier vorige edities van TAUU Magazine

Harro van Lente