Maarten Kleinhans breekt lans voor meer fundamentele beschouwing over grondslagen van de aardwetenschappen

Met ingang van september 2019 zal prof.dr. Maarten Kleinhans (faculteit Geowetenschappen) voor een periode van zeven maanden een fellowship bekleden bij het Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences (NIAS). Gedurende deze periode wil hij proberen een antwoord te vinden op fundamentele vragen zoals: waarin verschillen de aard- en planeetwetenschappen met andere disciplines bij het verklaren van de diverse verschijnselen in de fysieke wereld? En welke rol speelt het menselijk begrip van die verschijnselen door onderzoekers en studenten in het verklaren ervan? Met dit onderzoek wil hij het gat dichten tussen het aardwetenschappelijke onderzoek enerzijds, en het onderwijs in het denken over deze discipline anderzijds. ‘Er is wereldwijd helaas maar een handjevol aardwetenschappers dat zich met dit soort vraagstukken bezighoudt.’

Het onderzoeksproject van fysisch geograaf Kleinhans draagt, met een knipoog naar de roman van Ken Follett, de titel ‘Pillars of the Earth Sciences: explanation and scientific understanding’. Tijdens zijn fellowship wil hij de dagelijkse praktijk van de aardwetenschappen koppelen aan de nieuwste filosofische inzichten in de bouwstenen van het begrip ‘verklaring’. Kleinhans: ‘De aard- en planeetwetenschappen buigen zich over de oorzaken van gebeurtenissen en verschijnselen uit het verre verleden, miljarden jaren geleden, maar ook uit het heden. Daarbij kijken ze ook naar de onderliggende biologische, chemische en natuurkundige mechanismen en wetten. Ik wil heel graag precies weten hoe verschillende en gecombineerde onderzoeksactiviteiten leiden tot verklaring en tot inzicht, zoals biogeologisch veldwerk (Darwin), observatie van processen (von Humboldt) en verklaring met wetten uit de natuurkunde (Newton). Tot slot ga ik onderzoeken hoe we op basis van zulk begrip het onderwijs in de aard- en planeetwetenschappen en het communiceren van de onderzoeksresultaten kunnen verbeteren.’

Grondslagen

Volgens Kleinhans is het hoog tijd om de grondslagen van de aardwetenschappen tegen het licht te houden en proberen ze een plek te geven binnen de context van de moderne wetenschapsfilosie. ‘Onze handboeken noemen primitieve filosofische concepten die teruggaan tot de tijd van James Hutton, de 18^e-eeuwse grondlegger van de geologie. Maar de jongste filosofische inzichten gaan voorbij aan onze tak van wetenschap, met zijn vele duizenden beoefenaars over de hele wereld. En dat terwijl de aardwetenschappen enorm belangrijk zijn voor de mensheid: ze nemen een centrale plaats in bij zes van de zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties.’

Zand, modder en vegetatiepatronen

Maarten Kleinhans is sinds 2014 profileringshoogleraar Proces-sedimentologie van riviersystemen. Hij onderzoekt de vorming en de verandering van zand-, modder- en vegetatiepatronen in rivieren, delta’s en kustgebieden. Behalve voor zijn vakgebied heeft hij een bijzondere belangstelling voor wetenschapsfilosofie, wetenschapscommunicatie en onderwijsvernieuwing. Het NIAS selecteerde hem op basis van de kwaliteit van zijn onderzoeksvoorstel en de vernieuwende inzichten die het onderzoek naar verwachting zal opleveren. Eerder al kreeg hij diverse beurzen toegekend, waaronder een Vici-beurs in 2014.

Interdisciplinaire samenwerking

Het NIAS, opgericht in 1970, is een onderzoeksinstituut in Amsterdam op het gebied van de geesteswetenschappen en sociale wetenschappen. Het doel van dit instituut is het stimuleren en promoten van interdisciplinaire samenwerking op deze gebieden. Zowel beginnende als gearriveerde wetenschappers kunnen hier onafhankelijk curiosity driven onderzoek verrichten. Sinds 1988 valt het NIAS onder de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

Stephan van Meulebrouck