Harro van Lente

Talent en prestatie: wat is de verbinding?

door Harro van Lente

Honoursonderwijs gaat over het benutten van talent en het stimuleren van prestaties, net als in overig onderwijs. Maar wat is de verbinding tussen talent en prestatie? Ik veroorloof me hier een korte omweg. Sinds 3 jaar ben ik als seminardocent betrokken bij het honoursonderwijs in Geowetenschappen. Toen ik hiervoor gevraagd werd had ik aarzelingen. Het leek me dat extra inspanningen voor deze top van studenten niet gerechtvaardigd waren. Zij zijn immers al bevoorrecht. Is het niet zinniger de aandacht te richten op studenten met minder talent, met minder prestaties? Inmiddels ben ik hier anders over gaan denken. Het Honours Programma is niet zozeer een leuk extraatje voor getalenteerde studenten, maar heeft ook een voorbeeldfunctie. Zo zou onderwijs moeten zijn: gezamenlijk onderzoeken hoe de wereld in elkaar zit, vanuit belangstelling en inspiratie. Bij het honoursonderwijs is zoiets eerder bereikt en voor mij als docent zijn honours-studenten daarom de prettigste studenten om te begeleiden. Hoe werkt talentontwikkeling hier?

In het Seminar richten we ons vooral op reflectie: wat is studeren, wat is de betekenis van kennis en studeren in de krachtenvelden van de wetenschap en de maatschappij? Voor sommigen komt reflectie van nature als zinvol over, terwijl anderen hier meer niet meteen in meegaan. Dat verschil heb ik lang niet goed kunnen plaatsen. Afgelopen jaar heb ik samen met collega’s uit andere faculteiten een leergang Honours Teaching gevolgd. Eén van de zaken die ik heb geleerd is het onderscheid tussen de ‘high achievers’ de ‘gifted’ studenten. De ‘high achievers’ willen presteren en kunnen dat ook. Ze willen goed zijn, eruit halen wat erin zit. De ‘gifted’ studenten worden niet zozeer gemotiveerd door de mogelijkheid van goede prestaties, maar door verbreding. Er is zoveel moois, zoveel interessants in de wereld en het is boeiend om daar weet van te hebben en er iets mee te kunnen. De ‘gifted’ studenten zijn creatief en dwars. Zij zien onverwachte verbindingen en spelen in verschillende werelden tegelijk, zozeer dat ze soms in het onderwijs met zijn rechte straatjes miskend worden: het probleem van de zogenaamde ‘underachieving gifted’.  Met dit onderscheid wordt trouwens niet bedoeld dat de ‘achievers’ niet begaafd zijn en dat de ‘gifted’ niet presteren. Het gaat niet om hoe goed ze zijn, het gaan om de basale motivatie: wat drijft je?

De groep honoursstudenten bestaat uit een mix van ‘high achievers’ en ‘gifted’ studenten. Dat verheldert waarschijnlijk waarom een deel reflectie waardeert en een ander deel niet. Wat ik ook geleerd heb is dat beide type studenten hun talent moeten temmen om tot prestaties te komen, maar op een andere manier. De eerste moeten leren dat reflectie nuttig is voor de ontwikkeling van hun talent: prestaties zijn goed – en worden beter als ze verbonden worden met een context. De ‘gifted’ studenten moeten leren hun creativiteit en dwarsheid, die hen naar allerlei kanten lokken, niet als afleiding te zien, maar als route naar prestaties.

Harro van Lente